November

November: Herfstmaand. 

De zomertijd is voorbij, de zon staat al erg laag maar de temperatuur is nog op niveau. Sommige bomen, zoals de Eik, zijn nog groen maar andere bomen, zoals de Chinese dadel, hebben hun blaadjes al verloren. Laten we maar eens door de ecotuin lopen. 

Eetbare sierweide
De Moerbei is nu helemaal geel en zal binnenkort zijn blaadjes verliezen. Dat geldt ook voor de druif. Anderen zijn al kaal, zoals de Paw paw, Granaatappel en de Chinese dadel.
Maar er zijn ook planten die nog mooi groen zijn.

      Vrucht en bloesem Aardbeiboom                   Braziliaanse guave
De Aardbeiboom is een wintergroene struik uit het Middellandse zeegebied die redelijk goed in ons klimaat overleeft. Door nachtvorst in het afgelopen voorjaar hebben we maar weinig vruchten. Nu zijn ze geel maar als alles goed gaat zijn ze in december/januari oranjerood.
Grappig dat nu ook de bloempjes volop aanwezig zijn. Als het komende winter niet hard vriest dan kunnen ze uitgroeien tot vruchten.
Voor het eerste jaar hebben we mooie vruchten aan de Braziliaanse Guave (die overigens geen echte Guave is). We hebben er zojuist eentje geproefd: Nog niet helemaal rijp maar de smaak is nu al heerlijk fris-zoet (doorsnijden en uitlepelen). De rest laten we dus nog een maandje hangen. 

Japanse wolmispel   Persimoen                  Laurier
De Japanse wolmispel heeft prachtige diepgroene bladeren de hele winter door. Voor het tweede jaar hebben we nu enkele bloemen maar vorig jaar is hiervan niets uitgegroeid tot vruchten. Het wordt dus spannend dit voorjaar.
De Persimoen is een klein broertje (of zusje?) van de Kaki (dit jaar heeft de Kaki in de tuin geen opbrengst) die nu volop bij de groenteboer verkrijgbaar is. Ze hebben ook een mooie oranje kleur maar omdat ze nog keihard aanvoelen mogen ze de maand november nog lekker blijven hangen. De plant is overigens winterhard (zie tuinblog 2019).
De Laurier is dat overigens ook. Er zitten nu bloemknoppen in en we zijn benieuwd wanneer de bloei gaat plaats vinden. Zal ook wel van de winter afhangen.

Meloenpeer               Wilde citroen                     Vijg  
De Meloenpeer heeft veel mooie vruchten die ook nog niet rijp zijn. Zo zie je dat van een aantal exoten het rijpingsproces tot in december of later duurt. Ook logisch, ze zijn toch altijd in voor- en najaar een extra winterjas gewend. De planten verhuizen vlak voor de eerste nachtvorst naar de veranda waar ze verder kunnen afrijpen.
De Wilde citroen (Poncirius Trifoliata) heeft eind oktober begin november rijpe citroenen. Ze smaken niet zo zuur als gekochte citroenen maar zijn erg bitter. Enkele druppels in de thee is heerlijk. Leg een paar vruchten op een schaaltje in de kamer en je krijgt een frisse citroengeur in de kamer. De plant is kei-winterhard maar niet wintergroen.
De Vijg is ook winterhard maar niet wintergroen. Na nachtvorstschade, waardoor de eerste vruchten het niet gehaald hebben, hebben we nu toch enkele rijpe vruchten kunnen eten.  

Peper                Snack Paprika                         Zoete Paprika  
In de kas, die nu ook gebruikt wordt om toch lekker buiten te zitten, zijn we al vele weken de vruchten aan het plukken. Scherpe Pepers, verschillende soorten Paprika's staan langs de kant in grote bakken. De groei is nu wel er uit, maar met een beetje gunstig weer zullen niet-rijpe vruchten toch nog afrijpen. Mooi toch, verse Paprika's en pepers uit eigen tuin en dat nog in de maand november...

Moestuin 
Het mooie van de moestuin is in oktober wel verdwenen. De bloei van de Pronkbonen is weg. De Tomatenplanten zijn verwijderd omdat oktober nat en somber was waardoor de Phythophthora hard toe sloeg en dan moet je ingrijpen. Het aangetaste loof meegeven met GFT afval en niet op de composthoop zodat de ziekte zich komend jaar niet verder kan verspreiden.
Maar de moestuin is nog overwegend groen en laten we maar eens een paar planten bekijken.

Wortelen                                Prei             Lampionplant
De Winterwortelen kunnen nog wel een in de grond blijven zitten, ze zijn wel bestand tegen een nachtvorstje. Uiteindelijk zullen ze toch ingekuild worden (hierover later meer).
De Winterprei kan wel de hele winter door in de tuin blijven. We hebben ook herfstprei en die zijn we nu al enige weken aan het eten. Een nachtvorst is geen probleem, maar voordat de winter echt doorbreekt (wat natuurlijk niet meer zal gebeuren) is deze Prei op.
De Lampionplant is nu voor het grootste gedeelte rijp en dan is de vrucht prima te eten en zelfs best wel lekker.  Als je ze droogt dan heb je de hele herfst en winter mooie versiering in een herfststukje maar met kerstmis misstaan ze niet in de kerstboom of kerststukje. 

Phacelia                 Pronkbonen                                Snijbiet
De Phacelia staat op een veldje waar de Erwten op gestaan hebben. Op dit veld zijn na de Erwten ook de courgetten gezet. De bloempjes van de Phacelia trekken veel insecten aan.
De Pronkbonen hebben nu niet meer van die prachtige rode bloemen maar ze zitten wel vol bonen. Ze zullen mogelijk niet allemaal rijp worden want ze zijn niet echt vorstbestendig, maar we hebben een grote oogst dus dat levert verschillende keren een waar knalfeest op.
De Snijbiet is voor ons een grote ontdekking op culinair gebied. Natuurlijk zijn de steeltjes heerlijk in de wok, op internet vonden we een paar heerlijke recepten voor snijbietsoep en snijbiettaart. De plant heeft verschillende kleuren stelen, van rood naar oranje en geel tot wit. Mooi in de tuin.

Parakers        Knoflook                                  Doorlevende Bonenkruid
De Parakers gaat naar het einde toe maar er zijn nog voldoende 'bloempjes' om de salade mee te kruiden. Een fijne prikkelende smaak. Eigenlijk wel een mooi sierbloempje. Zaden geoogst zodat we volgende jaar weer van deze bloempjes en blad kunnen genieten.
Knoflook kun je het beste in deze tijd poten. De knollen zijn winterhard en in zachtere periodes kunnen de knollen al wortels maken. Zo kunnen ze al half februari hun groene knopjes boven de grond uitsteken. Ze zullen, afhankelijk van de temperatuur, doorgroeien. Als je knoflook in het vroege voorjaar poot, zullen ze later rijp zijn en blijven kleiner.
Doorlevend bonenkruid heeft dit jaar mooie bloempjes en is dus tevens een sierplant in de herfst. De kleine blaadjes zijn natuurlijk een ideaal kruid om gerechten een extra smaakje te geven.

Dahlia                             Courgette                  Goudsbloem
Dahlia's lijken niet op te houden met bloeien en zijn dus mooie eetbare sierplanten. Je kunt met de bloemblaadjes een salade versieren maar de knollen zijn ook te eten.
Courgetten zijn er in verschillende soorten en kleuren. Deze soort klimt graag omhoog langs struiken of stellages. Ze worden ook wel Slangcourgettes genoemd omdat ze zo lang kunnen worden waarbij het uiteinde zich verdikt.
De Goudsbloem is heerlijk in salade maar ook geschikt voor het maken van zalf. Vroeger gebruikte men daarvoor varkensvet (collageen) maar voor de vegetariër is dit niet de fijnste basis. Er zijn vegetarische alternatieven. Op internet staan recepten

Chioggia                      Knolselder              Rode biet     
De Chioggia is een soort biet die erg groot wordt. Een fijn smakelijk product, mede omdat deze heel fijn is om in te kuilen. (Over inkuilen meer in de blog van december). De opbrengst zorgt natuurlijk voor voedsel als in de tuin het aanbod beperkt is.
De Knolselder kun je ook inkuilen. Deze knol heeft een bijzondere smaak. Vooral bekend van 'soondagse sop', maar je kunt er meer mee doen. Maak dunne schijfjes, kook deze 3 tot 5 minuten, laat ze drogen. Maak er dan een vegetarische schnitzel van: beetje zout en peper erover,  in een geklopt eitje soppen, door paneermeel draaien en bakken.
De Rode biet is een heel bekend gewas. Ook prima voor inkuil, maar daarnaast kan deze ook in het zoetzuur in glazen potten. Vele maanden houdbaar. Kijk op internet voor recepten. Zie ook YouTube: Inkuilen bieten en bietenburger. 

Banaan Paprika               Punt Paprika                 Gele paprika
Tegenwoordig zijn er veel soorten Paprika's, van zoet tot pittig, ronde en langwerpige, rood, oranje, geel, groen en zelfs bruine chocolade-paprika's. Wij snijden paprika's in kleine stukjes, doen dit in bakjes en vriezen het in. Later kun je dan eenvoudig een gedeelte er uit snijden en dit gebruiken in gerechten als spaghetti of nasi. Nu nog even genieten van verse paprika's van het land. 

Boerenkool                Savooiekool                          Toscaanse kool
Boerenkool is een koolsoort die je de winter door in de tuin kunt laten. Hollandser kan het niet: boerenkoolhutspot met rookworst,,, waar nu ook een vegetarische variant van bestaat.
Savooiekool heeft bij ons nog geen echte dikke krop gekregen. Deze koolsoort kan een nachtvorst wel aan maar bij een echte vorstperiode gaat het fout, dan wordt het taai.
Toscaanse of Palmkool is ook winterhard. Fijn om te wokken. In kleine stukjes snijden, maar haal de dikke nerf er uit.

                                       Diverse tomaten 
Over tomaten hebben we al veel geschreven (zie Tuinblog Tomaten). Er zijn immens veel soorten, kleuren, vormen en smaken.
Helaas is de oktobermaand erg nat en somber geweest. Daarom hebben we de tomaten buiten moeten opruimen, maar in de kas hebben we nog mooie planten waar veel tomaten aan zitten. Met een beetje geluk kunnen we tot de kerst eigen tomaatjes nuttigen. Daarna beginnen we met de tomaten die we in potten gewekt hebben. 

Kruidenveld
Op dit bijzondere veld staan veel (onbekende) soorten kruiden. Met kruiden bedoelen we vooral dat de planten smaakmakers zijn bij gerechten want er staan ook kruidige struiken.

Klokkenpeper     Oost-Indische kers         Appelwortel
De Klokkenpeper, tja het zijn net klokjes, is een soort pittig Paprikaatje. Je kunt er van alles mee doen, zelfs als versiering in de kerstboom gebruiken.
De Oost-Indische kers heeft blaadjes die radijsachtig smaken. Met de bloempjes, die ook eetbaar zijn, kun je salades mee versieren. Rond deze tijd zitten de zaden aan de planten, tenminste als je de bloemen hebt laten zitten. Met deze zaden kun je volgend jaar nieuwe planten maken, dat gaat eenvoudig.
De Appelwortel, ook Yacon, Boliviaanse Zonnewortel of Suikerwortel genoemd, wordt geoogst als de eerste nachtvorst verschijnt. Je kunt de wortel eenvoudig bewaren in een mengsel met turf. In de loop van de tijd smaakt de Suikerwortel steeds zoeter, je zou hem zelfs als fruit kunnen eten. De plant bevat veel inuline die door bewaring wordt omgezet in fructose, zoek maar op internet wat daarover staat.
 

Gojibes                   Paddenstoel                      Iris foetidissima
De Gojibes gaat ook wel eens als 'superfood' door het leven maar dat is eigenlijk een beetje flauwekul, een verkoopstunt. Doet het goed bij mensen die ongezond leven en denken dat ze met een handje van deze vruchten hun ongezonde gewoonte kunnen sublimeren. Natuurlijk zitten er veel vitaminen in maar dat hebben wel meer vruchten. De bes komt oorspronkelijk uit China en wordt ook wel Boksdoorn genoemd.
Deze paddenstoelen zijn spontaan op de eikenhouten palen gekomen. We zullen ze maar niet eten,,, zelfs niet één keer.
Uit de zaaddoos van deze Iris zijn grappige bolletjes gekomen. We laten ze gewoon op de plek vallen en hopen dat de plant zich vermeerderd. Meer over deze Iris staat in een eerdere tuinblog van juni.
 

Voedselbos
Ons voedselbosje wordt erg fraai en het opvallende is dat juist ook in de herfst fraaie bloemen of vruchten te vinden zijn aan planten die iets eetbaars hebben.

Halesia                             Rhus aromatica             Kaasjeskruid
Een selectie van al het fraais kun je hier vinden:
Halesia, deze vruchtjes zijn best wel lekker als ze heel jong zijn maar er zit nu een pit in.
Rhus aromatica, je ziet hier verwelkte bloemen en er zouden bessen moeten verschijnen. De struik is nog erg jong, misschien volgend jaar...
Kaasjeskruid heeft eetbare bloemblaadjes weer zo'n verrassende versiering voor je salade. Het is wonderbaarlijk hoe veel kleur je aan je eten kunt geven. 
 

Augurkenstruik    Granaatappel                               Fuchsia
De Augurkenstuik heeft augurkachtige peulen, het vruchtvlees is eetbaar maar de zaden niet.. De struik heeft een hoge sierwaarde.
De Granaatappel is een beetje een experiment. We vinden het een mooie plant met in de zomer fijne rode bloempjes en in de herfst rode vruchten. Ze blijven helaas klein en er zit weinig sap in daarom goed te gebruiken in bloemstukjes en kerstboom.
Deze Fuchsia is niet alleen erg mooi, lange bloeiperiode maar ook winterhard. Er zit niet veel te eten aan maar de bloemblaadjes kun je er wel voor gebruiken en de zaden. 

Kardoen                                   Oerprei                     Olifantenpoot
De Kardoen hebben we dit voorjaar naar het voedselbosje verplaatst en heeft al nieuwe scheuten gemaakt voor het komende jaar. Deze, op Artisjok lijkende plant kun je op een zelfde wijze gebruiken als Bleekselderij.
Oerprei zou de oorspronkelijke natuurlijke preiplant zijn waar andere vormen van Prei zijn afgeleid. De plant vermeerderd zich van zelf via knolletjes. Natuurlijk kun je hem eten.
De Olifantenpoot is een erg grote soort die heel kort bij Knoflook staat. We vinden de smaak wat minder lekker dan Knoflook maar daarvoor in de plaats heb je wel erg grote knollen.  

Rozenbottels          Groenlof                   Salie
Met rozenbottels van de Hondsroos, overigens mooi langs de tuin, kun je een tisane maken. Hij stond er toen we hier 45 jaar geleden kwamen wonen en hij staat er nog steeds.
Groenlof is ongeveer het zelfde als Roodlof, een cichoreisoort. Wij vinden hem rauw toch wat bitterzuur maar in de wok is het een lekkere aanvulling op de 'mixed vegetables'.
Er zijn veel saliesoorten. De bekendste is de wilde vorm die rond de Middellandse zee voor komt (Salvia Officinalis).
 

Oost-Indische kers            Ananassalie                     Fazantenbes
Voor het aanleggen van een voedselbos bestaan gelukkig geen vaste regels, wel adviezen, dus laat vooral je creatieve geest de vrije loop in je tuin. Onze basis als onderbegroeiing voor een voedselbos (met vruchten- en notenbomen): planten met een verschillende gelaagdheid.
Zoals voor de struikgewas o.a. de Fazantenbes, voor bodem bedekkende planten de Ananassalie die zo heet omdat hij naar Ananas geurt. Wij gebruiken deze ook voor tisane en kruipende planten zoals; Oost-Indische kers, kruipende Chinese braam, bodem bedekkende Tijm.

Dank voor uw aandacht en tot 1 december voor onze winterblog.

Terug naar 'Ecotuin elke maand'.